Zwiedzanie Neapolu - Stare Miasto i podziemia

"Zobaczyć Neapol i umrzeć" - często mylnie interpretowane słowa Goethego jako zachwyt nad tym miejscem, kiedy tak naprawdę chodziło o liczne zakaźne choroby, które nawiedzały w swoim czasie to portowe miasto. Jedni - owszem - umrą z zachwytu, inni - z przerażenia. Neapol to miasto kontrastów i sprzeczności, gdzie sacrum i profanum walczą o strefę wpływów. Z jednej strony w mieście jest kilkaset miejsc kultu religijnego, z drugiej strony żołnierze z karabinami ochraniają ulice z powodu potyczek mafijnych sprzed kilku lat. Na popękanych murach uroczych, wąskich kamieniczek wiszą prowizoryczne kapliczki, na balkonikach suszy się pranie. Na ścianach kościoła jakiś artysta lub wandal (w zależności od jakości dzieła) namazał graffiti. Przez wąskie uliczki mkną kultowe skutery wydzielające opary śmierdzących spalin. Klimatyczne kawiarnie i awangardowe restauracje tłoczą się drzwi w drzwi, a obok stoi kontener z porozwalanymi śmieciami. Neapol to taki bałaganiarz, romantyk, z reguły bogobojny, ale nieraz dający się sprowadzić na złą drogę. Czego na pewno nie można o nim powiedzieć, to to, że jest nudziarzem. Ja osobiście polubiłam jego chaotyczną duszę.

Neapol jest trzecim po Rzymie i Mediolanie największym miastem we Włoszech i stolicą regionu Kampania.

HISTORIA MIASTA

Nazwa "Neapol" wzięła się od Neapolis - Nowego Miasta - założonego przez Greków z Kyme w VI w. p.n.e., nawiązując do Paleopolis (Starego Miasta), które powstało kilka wieków wcześniej. Ostatecznie obydwa ośrodki połączyły się tworząc jedno miasto. W 290 r. p.n.e. Neapol podbili Rzymianie i stał się on jednym z ośrodków starożytnego Rzymu. W 763 r. Neapol ogłosił się wolnym miastem, a potem przez całe średniowiecze i nowożytność wielokrotnie podbijany przechodził z rąk do rąk, stając się raz częścią Królestwa Sycylii, innym razem znalazł się pod panowaniem Austrii, potem został wcielony do Królestwa Obojga Sycylii hiszpańskich Burbonów (XVIII-XIX w.). Dzięki sukcesowi kampanii rewolucjonisty Giuseppe Garibaldiego w 1860 r. (wyprawa tysiąca) i w efekcie plebiscytu, który odbył się na placu w Neapolu, który zawdzięcza temu wydarzeniu swoją nazwę (Pizza del Plebiscito) doszło do zjednoczenia Królestwa Obojga Sycylii z Królestwem Sardynii i Piemontu. Tak powstało jedno wspólne państwo włoskie. W czasie II wojny światowej Neapol był okupowany przez wojska niemieckie wyparte w czasie "czterech dni Neapolu" - powstania antyhitlerowskiego w 1943 r. (na podstawie tego wydarzenia powstał w 1962 r. czarno-biały film o tym samym tytule, dwukrotnie nominowany do Oskara).

ZWIEDZANIE

Jeśli chodzi o najlepszy sposób na poruszanie się po mieście to polecam dwie opcje. Pierwszy - na piechotę, bo wtedy możemy najwięcej zobaczyć, nie tylko chodząc od punktu do punktu, ale też poczuć wyjątkowy klimat tego niejednoznacznego miasta. Druga opcja, łączona z pierwszą, to metro - szczególnie że wiele atrakcji turystycznych znajduje się przy kilku stacjach (o transporcie i Campania ArteCard, będącej jednocześnie biletem na komunikację miejską, pisałam w poście "Włoska Kampania - informacje praktyczne"). 

Tak jak wspominałam w poprzednim poście, 13 stacji metra ciągnących się wzdłuż linii nr 1 wchodzi w skład Stacji Sztuki. Są to stacje Garibaldi, Università, Municipio, Toledo, Dante, Museo, Materdei, Salvator Rosa, Quattro Giornate, Vanvitelli, Rione Alto. Zostały zaprojektowane przez różnych współczesnych artystów. Najsłynniejsza - stacja Toledo - to dzieło Katalończyka. Jej kosmiczny wystrój kojarzy się trochę z dziełami Gaudiego z Barcelony.  

Okolice Starego Miasta

Historyczne stare miasto jest jednym z najbardziej rozległych w Europie. Po tej części Neapolu będziemy musieli poruszać się wyłącznie pieszo, bo komunikacja miejska nie dochodzi do wąskich, wybrukowanych uliczek pomiędzy kamienicami. 

Zwiedzanie najlepiej zacząć od Muzeum Archeologicznego zlokalizowanego przy stacji metra Museo i poświęcić mu około 3 godzin. Polecam to miejsce w pierwszej kolejności, zanim pojedziecie do Pompei czy Herkulanum. Znajdziemy tu sporo dobrze zachowanych eksponatów wykopanych na terenie tamtejszych stanowiskach archeologicznych. Ciężko uwierzyć, że gruba warstwa popiołu zakonserwowała starożytne fragmenty domów i przedmioty codziennego użytku tak dobrze, że zachowały swoje oryginalne żywe kolory. W Muzeum z ciekawych rzeczy zobaczymy też zwęglone papirusy z Herkulanum.

W muzeum znajdują się rozmaite mozaiki zdobiące przed wybuchem Wezuwiusza domy możnych w Pompejach. M.in. można obejrzeć, znaną nam z ilustracji w podręcznikach szkolnych,  mozaikę przedstawiającą Aleksandra Wielkiego toczącego bitwę pod Issos (333 r. p.n.e.) z perskim królem Dariuszem (pochodzi z domu Fauna w Pompejach). Naszły nas też wspomnienia z jordańskiej Madaby, widząc te charakterystyczne drobne, kwadratowe kamyczki poukładane w obrazki.

W muzeum są też greckie i rzymskie rzeźby przedstawiające bogów i cesarzy m.in. Herkulesa, Wenus, Nike i Juliusza Cezara. Jedną z największych jest marmurowy Byk Farnezyjski z II w. n.e., znaleziony w Termach Karakalii. Przedstawia mitologiczną scenę przywiązania tebiańskiej królowej Drike do rogów byka w ramach kary przez Amfiona i Zetosa. Jest to rzymska kopia greckiej rzeźby z 100 r. p.n.e. Rzymianie w swojej wersji dodali jeszcze pasterza.

Najwięcej emocji w Muzeum wzbudza Tajny Pokój (Gabinetto Segretto), gdzie znajduje się wystawa 18+, a mianowicie coś na kształt pompejskiej pornografii w postaci rzeźb, przedmiotów codziennego użytku i malowideł ściennych. Podobno wizerunek męskich genitaliów był w ówczesnych czasach postrzegany bardziej jako symbol niż coś zbereźnego, więc nie powinna dziwić mnogość eksponatów w tej sali...

Cena biletu do Muzeum Archeologicznego - 10 EUR

Godziny otwarcia - 9:00 - 19:30 (zamknięte we wtorki)

Z Muzeum Archeologicznego proponuję przemieścić się na ulicę Via dei Tribunali łączącą niegdyś wschodnią i zachodnią część starożytnego greckiego, a później rzymskiego miasta. 

To właśnie przy tej ulicy znajduje się zejście do podziemia Neapolu na głębokości 40 m - Napoli Sotterranea. Wchodzimy wyłącznie grupą z przewodnikiem (oprowadzanie dostępne w języku angielskim), trzymając w ręce sztuczną świece z żarówką. Pod ziemią zobaczymy starożytny grecko-rzymski akwedukt i cysternę dostarczającą wodę dla miasta do XIX w. do wybuchu epidemii cholery.  Podczas II Wojny Światowej pełnił rolę  schronu (w Sotterranea zobaczymy eksponaty z tego okresu m.in. czołg). Potem niestety używano go jako podziemnego wysypiska śmieci. W późniejszym czasie śmieci zostały uprzątnięte i zalane betonem. Włosi prowadzą także pod ziemią na 35 m głębokości mały eksperyment botaniczny zainspirowany Expo w Mediolanie w 2015 r. pod hasłem "Feeding the Planet, Energy for Life". Założyli sobie małą szklarnię tzw. ogrody Hypogeum, gdzie hodują warzywa i twierdzą, że mimo niesprzyjających roślinom warunków (głównym problemem jest oczywiście brak słońca) są one chronione przez kwaśnymi deszczami, zatrutym powietrzem i szkodliwymi mikroorganizmami. Ogrody nie tylko służą do celów turystycznych, ale też m.in. naukowych - botanicy prowadzą tam badania. 

Na koniec można wejść do typowego neapolitańskiego pokoju, gdzie największa tajemnica kryje się pod łóżkiem. Znajduje się tam zejście do starożytnego teatru, gdzie swoją prywatną garderobę miał Neron, kiedy odwiedzał Neapol. Brzmi surrealistycznie?

Bilet wstępu do Napoli Sotteranea - 10 EUR

Wycieczki po angielsku odbywają się od poniedziałku do niedzieli od 10:00 do 18:00 co 2 godziny.

Skręcając w lewo z Via dei Tribunali do Via Duomo, dotrzemy do gotyckiej Katedry (Duomo Napoli) z XIII w. W niej znajduje się kaplica św. Januarego wybudowana jako gest wdzięczności za uratowanie mieszkańców Neapolu od epidemii dżumy w XVI w. W katedrze znajdują się relikwie w postaci fiolek z krwią patrona Katedry św. Januarego - biskupa Benewentu, który zginął w amfiteatrze Pozzuoli w czasie prześladowań chrześcijan w 305 r. Trzy razy w roku (w konkretnych datach) krew zmienia swoją postać z ciekłej na stałą. Przerwie ten proces w momencie kiedy Neapol znajdzie się w niebezpieczeństwie (podobno zdarzyło się to przed wybuchem Wezuwiusza w 1944 r. i przed trzęsieniem Ziemi w 1980 r.). Krew nigdy nie została przebadana naukowo, więc póki co nie ma na to wyjaśnienia. 

Prostopadle do Via dei Tribunali biegnie jedna z najbardziej znanych w Neapolu ulic Via S. Gregorio Armeno. Jest krótka, wąska i zatłoczona. Żaden turysta jej nie przeoczy. To właśnie tutaj swoje pracownie i sklepy mają miejscowi rzemieślnicy, tworzący bożonarodzeniowe szopki (o każdej porze roku). Szopki nie wyglądają standardowo, bo oprócz tego, że są wykonane w całości ręcznie,  mogą się w niej znaleźć, oprócz świętej rodziny, np. celebryci czy współczesne pojazdy. Dodatkowo charakterystyczne jest, że tłem dla bożonarodzeniowej sceny jest jakaś ruina (przypominająca o upływie czasu). W szopce mogą też zostać umieszczone różne usługi m.in. gastronomiczne jak pizzeria albo kwiaciarnia. Często przedstawiają scenki rodzajowe, uderzające swoim realizmem, gdzie elementy sakralne stanowią tylko dodatek.

My niestety przeoczyliśmy Palazzo Venezia - byłą ambasadę Wenecji - znajdująca się przy handlowej ulicy Via Benedetto Croce. Budynek podarował Wenecjanom król Neapolu w 1412 r.  jako siedzibę dyplomatyczną i rezydencję jej przedstawiciela. Pałac składa się z niewielkiego ogrodu stylizowanego na  styl starożytny i Casina Pompeana - domu Pompejusza - klasycznego rzymskiego budynku, którego wnętrze ma moc przenoszenia w czasie.  

Wstęp jest za darmo.

Godziny otwarcia - od poniedziałku do niedzieli w godz. 10:30 - 13:30; 15:30 - 19:00 (w poniedziałek i środę), 22:00 (w niedzielę), 23:00 (we wtorek, czwartek i piątek)

Źródło: Napolitoday.it

Z ciekawych budynków sakralnych w pobliżu via Benedetto Croce można zobaczyć gotycki klasztor św Klary Monastero di Santa Chiara z XIV w. Na jej terenie zwiedzimy ruiny starożytnych term i majolikowe krużganki z XVIII w.

Bilet wstępu - 6 EUR

Godziny otwarcia - od poniedziałku do niedzieli 09:30 - 17:30

Źródło: Napolike.com

Na przeciwko klasztoru jest kościół Gesù Nuovo (Chiesa della Trinità Maggiore). W środku możemy podziwiać dzieła sztuki barokowej i relikwie  św. Giuseppe Moscati - neapolitańskiego lekarza, kanonizowanego przez Jana Pawła II w latach 80.

Podziemny Neapol

Oprócz Napoli Sotterrenea, o której wspomniałam wcześniej, Neapol kryje pod swoją powierzchnią inne atrakcje dostępne dla turystów. Na północy miasta, w okolicach Materdei, znajduje się m.in. Cimitero Delle Fontanelle - jaskinia do której po wejściu Hiszpanów do miasta na początku XVI w. przeniesiono szczątki zmarłych z powodu problemu z kwaterkami cmentarnymi. Potem chowano tam anonimowe ciała ofiar plagi, która nawiedziła Neapol w 1656 r. Pod koniec XVII w. z powodu powodzi na powierzchnię miasta wypłynęły ludzkie szczątki tworząc makabryczny widok. Ostatnie pochowane tam ciała to ofiary epidemii cholery z 1837 r. Mieszkańcy Neapolu, okazując współczucie dla anonimowych, ubogich ofiar, które spoczęły w jaskini bez godnego pochówku, zaczęli "adoptować czaszki", czyszcząc je, przynosząc kwiaty, nadając im imiona (właściciele czaszek mieli im się pojawiać w snach), tworząc dla nich małe grobowce i prosząc o wstawiennictwo. Opieka nad czaszkami przechodziła z pokolenia na pokolenia i trwała do połowy XX w. Kult czaszek skończył się pod koniec lat 60., kiedy zakazał go kardynał uznając za fetysz i zamykając cmentarz. 

Wstęp do Cimitero Delle Fontanelle jest za darmo.

Godziny otwarcia - codziennie od 10:00 do 17:00

Źródło: grandennapoli.it

Na północy miasta są też katakumby: św. Januarego (Catacombas of San Gennaro), gdzie znajduje się pierwotne miejsce pochówku świętego, i katakumby San Gaudioso z II i V w. n.e.  Katakumby św. Januarego znajdują się pod kościołem Madre di Buon Consiglio, a Katakumby San Gaudioso pod kościołem Santa Maria della Sanita. 

Katakumby św. Januarego składają się z dwóch pięter. Możemy tam zwiedzić podziemną bazylikę, miejsce chrztu i groby ozdobione freskami. 

Cena biletu - 9 EUR (obejmuje też na Katakumby San Gaudioso)

Godziny otwarcia Katakumb Św. Januarego (wycieczki z przewodnikiem) - od poniedziałku do soboty - 10:00 - 17:00

W niedzielę od 10:00 do 14:00

Katakumby San Gaudioso - od poniedziałku do niedzieli od godz. 10:00 do 13:00.

 Kolejną podziemną atrakcją jest tunel Burbonów (Galleria Borbonica) przy Plazza de Plebiscita (południe Neapolu). Tunel liczy 530 korytarzy.W 1853 r. Ferdynand II Burbon podpisał dekret upoważniający Errica Alvino do wybudowania podziemnego tunelu w celach wojskowych i aby monarcha mógł w razie czego łatwo dać nogę z Królewskiego Pałacu i wyjść na placu Wiktorii. Pociągnięcie tunelu do Pałacu nie powiodło się, bo budowniczy napotkali sporo problemów związanych z przepływem wody.  Prace nad nim wstrzymano z powodu śmierci władcy. Kilka lat przed wybuchem II wojny światowej składowano tu skonfiskowane samochody i motocykle, które zostały tam na zawsze i obecnie pokryte rdzą tworzą ciekawą atmosferę tego miejsca. W czasie bombardowań i okupacji, tunel służył mieszkańcom Neapolu jako schron. Obecnie tunel jest miejscem wydarzeń kulturalnych i muzeum.

Bilet wstępu do Galleria Borbonica - 10 EUR

Wycieczki z przewodnikiem w piątki, soboty, niedziele i święta o 10:00, 12:00, 15:00 i 17:00.  

Źródło: galleriaborbonica.com

To by było na tyle jeśli chodzi o zwiedzanie Starego Miasta i podziemi Neapolu. Lista atrakcji w tym mieście na tym oczywiście się nie kończy. W kolejnym poście opowiem co jeszcze można zobaczyć w Neapolu, czym tak naprawdę są wszechobecne czerwone papryczki i kim jest zakapturzony facet w czarnej masce z długim nosem 😉